Ngiri hujulikana pia kama “Hernia” kwa Kiingereza. Ugonjwa wa mshipa wa ngiri ni matokeo anayopata mtu kutokana na misuli au kuta za tishu mwilini zinazoshikilia au kubeba viungo fulani mwilini kupoteza uimara wake. Au kuta hizo kuwa na uwazi na kupelekea viungo hivyo kutoshikiliwa vizuri katika sehemu vinapostahili kuwepo.
Tunaweza kuufahamu zaidi ugonjwa wa ngiri kama hali inayotokea katika mwili ambapo sehemu fulani ya nyama ya viungo mbalimbali vya mwili hujipenyeza kupitia sehemu iliyo dhaifu ya mwili na kutokeza upande wa pili. Sehemu inayoathiriwa mara nyingi ni maeneo ya tumbo, kokwa, pumbu na kadhalika ambapo baadhi ya viungo vya mwili vilivyomo tumboni hujipenyeza kupitia vitundu vinavopitisha mishipa ya fahamu inayohudumia kokwa (Spesmatic Cord), hivyo baada ya kujipenyeza huteremka hadi ndani ya korodani hali ambayo hukamilisha kuwepo kwa ugonjwa wa mshipa wa ngiri.
Sehemu ambazo Ngiri inaweza kutokea ni pamoja na maeneo ya:
- Tumboni
- Eneo la kinena
- Eneo la paja kwa juu
- Eneo ambalo mtu amewahi kufanyiwa upasuaji siku za nyuma
- Kifuani n.k.
Ugonjwa huu wa ngiri unawapata watu wa jinsia zote na wa umri wowote.
Aina za Ngiri:
Ugonjwa wa mshipa wa ngiri unaweza kujitokeza maeneo mbalimbali ya mwili na aina ya ngiri hutegemea na sehemu ngiri ilipojitokeza.
1. Ngiri maji – Hii ni aina ya ngiri ijulikanayo pia kwa kitaalamu kama (hydrocele)
2. Ngiri kavu (Hernia) – hujulikana pia kama ‘fermoral hernia’ kwa wanawake na huitwa ‘scrotal hernia’ kwa wanaume
3. Ngiri ya kwenye kifua – hujulikana pia kitaalamu kama ‘hiatus hernia’
4. Ngiri ya tumbo – hujulikana pia kama ‘abdominal hernia’
5. Ngiri ya kwenye kitovu – hujulikana pia kama ‘umbilical hernia”
6. Ngiri ya sehemu ya haja kubwa – hujulikana pia kama ‘anal hernia’
Dalili za aina zote za ngiri hazitofautiani sana na ngiri hujitokeza bila maumivu yoyote ingawa kuna baadhi ya ngili hua na maumivu makali hutegemea ngiri ilivotokeza.
Ngiri ya kwenye kinena
Ingiri ya kwenye kinena ambayo kitaalamu huitwa ‘inguinal hernia’ hutokea wakati tishu laini hujitokeza kupitia eneo la udhaifu au kasoro katika misuli yako ya chini ya tumbo. Mara nyingi huwa karibu na eneo la kinena. Mtu yeyote anaweza kupata henia hii, lakini ni kawaida zaidi kwa wanaume kuliko wanawake.
Upasuaji sio lazima kila wakati, lakini henia kwa ujumla henia inasumbua sana bila hiyo. Katika baadhi ya matukio, henia isiyotibiwa inaweza kuwa hatari ya kutishia maisha. Ingawa kuna madhara na hatari zinazohusiana na upasuaji, watu wengi wana matokeo mazuri.
Nini husababisha ngiri ya kinenani?
Sababu ya ngiri ya kinenani haijulikani, lakini inaweza kuwa ni matokeo ya maeneo dhaifu katika ukuta wa tumbo. Ulegevu unaweza kuwa kutokana na kasoro zilizopo wakati wa kuzaliwa au mwili kuingiliwa na sumu baadaye katika maisha.
Baadhi ya sababu za hatari zinazoweza kusababisha kutokeza henia ya kinenani ni pamoja na:
- Maji au shinikizo katika tumbo
- Kuinua nzito, kama vile ‘weightlifting’
- Kufunga choo (kusukuma choo kwa nguvu nyingi wakati wa kujisaidia haja kubwa)
- Kikohozi cha muda mrefu
- Mimba
Watu wazima na watoto wanaweza kupata henia ya kinenani. Wanaume wana uwezekano mkubwa zaidi wa kupata henia ya kinenani. Watu wenye historia ya ngiri wanakuwa katika hatari kubwa zaidi ya kuwa na ngiri nyingine pia. Ngiri ya pili hutokea kwa upande mwingine.
Je! ni zipi dalili za henia ya kinena?
Dalili za ngiri ya kwenye kinena zinajumuisha maumivu au, shinikizo, hasa wakati wa kuinua kitu, au kukohoa. Dalili hizi kawaida hupungua wakati wa kupumzika. Wanaume pia wanaweza kuwa na uvimbe katika eneo la ngiri.
Je, unahitaji upasuaji?
Kwa kawaida upasuaji haupendekezwi kama henia haijasababisha tatizo. Hata hivyo, ni muhimu kutambua kwamba wangonjwa wengi hutibiwa kwa upasuaji, wachache sana hupona kwa dawa. Daktari wako anaweza kupendekeza upasuaji kama:
- hernia yako inakuwa kubwa
- maumivu yanaendelea au ongezeko
- una shida kufanya shughuli za kila siku
Hernia inaweza kuwa hatari sana ikiwa matumbo yako yamepotoka au kupigwa. Ikiwa hii itatokea, unaweza kuwa na:
- Homa
- Kiwango cha moyo kilichoongezeka
- Maumivu
- Kichefuchefu
- Kutapika
- Uvimbe kuwa giza
Ikiwa una dalili hizi yoyote, wasiliana na daktari wako mara moja. Hii ni hali inayohatarisha maisha inayohitaji upasuaji wa dharura.
Je, ngiri huathiri nguvu za kiume?
Kama ngiri bado ni ndogo. Haiwezi kuathiri chochote katika nguvu za kiume. Hata hivyo, henia ambayo imeshakuwa kubwa inaweza kuathiri nguvu za kiume – – huathiri utendaji wa mishipa ya neva iliyo kwenye uume/korodani na hali ya homoni. Ukosefu wa homoni ya testosterone inaweza kusababisha upungufu wa nguvu za kiume. Upasuaji wa ngiri unaweza kusababisha shida katika korodani kufanya uwezekano wa homoni ya testosterone kuwa chini. Hata hivyo, kwa sababu watu wengi wana korodani mbili, hata kama moja inaweza kuwa na shida, nyingine inaweza kuzalisha viwango vya kutosha vya homoni. Ngiri pia huweza kusababisha upungufu wa nguvu za kiume kutokana na kuharibu mishipa ya neva iliyo kwenye uume.
Credit – ZEPHANIA LIFE HERBAL CLINIC
